Vraag en aanbod van natuur- Wat willen mensen?

Helena (Imminga) Berends werkte nog bij Alterra in Wageningen toen ze een origineel onderzoek deed naar de vraag van ‘gewone’ mensen ten aanzien van natuur: wat gaan ze naar toe, wat doen ze daar, wat vinden ze ervan. Er was eerder een onderzoek gedaan maar ‘mensenwensen’ maar dat was schriftelijk met veel vragen en moeilijk taalgebruik. Een van de conclusies was: ‘mensen willen fietsen in het bos’.

Dat leek Helena veel te simpel. Ze zag met eigen ogen dat er VEEL MEER natuurgerelateerde wensen zijn in Nederland: met oma naar de pier van Scheveningen gaan en naar de zee kijken, een volkstuintje hebben, in het groen in de Bijlmeer wandelen met je hond, met de motor op een dijk rijden, etc. Zo’n brede definitie van natuur bleek bij natuurorganisaties en natuuronderzoekers een beetje verdacht (teveel a la ANWB) en dus een beetje ’taboe’.

Hoe dan de wensen van mensen  te onderzoeken? Helena bedacht dat een filmmaker dat zou kunnen onderzoeken op een onafhankelijke manier. Ga het land in (stad, platteland, eilanden, polders, bossen etc.) en leg vast wat mensen allemaal in natuur doen en wat ze ervan vinden. Met deze film, die een levendige beeld gaf van de vraag naar natuur in Nederland, ging ze langs natuurorganisaties om met hen te praten over hun aanbod van natuur.

Zie beschrijving van de Video en Vraag en aanbod van natuur Rapport 605. Let op: alleen tekst, geen kaft.

Resultaten:
Er valt een verbreding van het begrip natuur waar te nemen bij natuurorganisaties en dus, in zekere zin, een democratisering van het begrip en de praktijk rond “natuur”. Terwijl sommige organisaties liever geen bankjes neerzetten in de natuur (daar komt alleen rommel van) doen de meeste organisaties wel heel bewust iets voor mensen en recreanten: er zijn wandelpaden, soms ook toegankelijk voor rolstoelen, er worden aantrekkelijke theehuizen gebouwd op plekken in de natuur waar veel mensen komen, er zijn natuur-transferia (voor autobezitters) ingericht, leuke excursies, speelbossen, plannen voor smulbossen, etc.

Het rapport bevat ook een matrix van wensen t.a.v. natuur en groen met een literatuuroverzicht van wat er bekend is over de activiteiten van mensen in de natuur: hun motieven, hun wensen, hun voorkeuren tav typen natuur. We zien dan veel witte plekken en hoe onderzoekers zich alleen gefocussed hebben op wandelen en fietsen.

De onderzochte organisaties waren: Staatsbosbeheer, Natuurmonumenten, Natuur en Milieu, ANWB, Recron, Geldersch Landschap, een gemeentelijke dienst groen en natuur, een provinciale dienst voor het landelijk gebied, ambtenaren van het Ministerie van LNV, etc.

Referenties:
De video “Mijn Stukje Natuur” duurt 15 minuten en toont een breed spectrum van natuurtypen en van mensen. Het werd  gemaakt door Simon van Melick van Booij en Verbruggen.

De volgende personen en organisaties deden mee aan dit onderzoek: Arjan de Bakker (ANWB), Theo Widdershoven (Staatsbosbeheer), Willem Eckhard en Bram Vreugdenhil (Provincie Gelderland), Lianne Schröder (Natuurmonumenten), Marije Veer (KIC- Stichting Recreatie), Wim Haver (Gemeente Wageningen), Rob Nas (Bosschap), Janine Pijl (Geldersch Landschap en Geldersche Kasteelen), Frank van de Ven (Stichting Natuur en Milieu), Derk Jan Verstand (Recron), Anja Hagendoorn (Expertise Centrum LNV).

Pers:
In het artikel ‘Natuurbeleid is beleid van ecologen’ schrijft Martin Woestenburg: “Volgens Berends is het onderzoek naar mensenwensen in de afgelopen jaren teveel gericht geweest op ecologenwensen en –vragen. Voor haar eigen onderzoek ondervroeg ze mensen in Limburg, het rivierengebied, Texel, een paar stadsparken en Friesland. Ze vroeg aan bezoekers wat ze nu eigenlijk deden in de natuur en wat ze ervan vonden. Ecologische overwegingen bleken nauwelijks te leven. Een golfer: “Natuur, das gewoon lekker”. Een vrouw in het Bijlmeerpark: “Dit is de korte weg, waar je het hele jaar door kunt lopen. Ik ontmoet er altijd mensen en zie kikkertjes, kraaien en dat soort dingen”. Bron: Landwerk (nr 1- 2003).

De journalist Martin Woestenburg schreef ook in WB over deze studie: “Helena Berends berekende dat bij traditioneel en veel gebruikt onderzoek naar mensenwensen t.a.v. de natuur, minder dan 20% antwoord geeft. Vooral de hogeropgeleiden worden gehoord. Daarom liet Berends een video maken (met de zgn. detective methode) waar ook ‘gewone mensen’ te zien zijn en gehoord worden. Dat de maatschappelijke vraag naar natuur anders is dan de natuur van de Ecologische Hoofdstructuur die de ecologen zo graag zien, is te zien op de video die de onderzoekster liet maken. Een golfer over de natuur: “Da’s gewoon lekker. Als je een glaasje bier lekker vindt, dan vraag je ook niet waarom je dat lekker vindt. Ik vind het gewoon lekker om buiten te lopen.” Een jochie uit Brunssum: “Ik vind het wel leuk in de natuur, want je kunt er goed in spelen”. Etc. Berends vindt het vreemd dat er zo weinig bekend is over de wensen die mensen hebben ten aanzien van de natuur. “We weten per postcode welke merken auto’s ergens populair zijn, maar wat die mensen willen en doen in de natuur weten we niet.” Bron: ‘Gewone mensen willen de ecologen natuur niet’, WB 5 december 2002.

In het blad Recreatief van de Stichting Recreatie (december 2001) wordt melding gemaakt van de Basismatrix ‘Wensen natuur en Groen’ die in het rapport is opgenomen (en op verzoek van Berends gemaakt werd door Marije Veer en Angele Linnartz van de Stichting Recreatie.

Publicatie: drs. Helena Berends, ‘Vraag en aanbod van Natuur- Over de maatschappelijke vraag naar natuur en het antwoord erop van eigenaren en beheerders van natuur’ (met video op cd-rom), Alterra rapport nr. 605, 2002.